اختلال هماهنگی رشدی (Developmental Coordination Disorder – DCD)
یک اختلال تکاملی عصبی – حرکتی است که باعث ضعف در طرحریزی، هماهنگی و اجرای حرکات میشود، بدون اینکه علت آن مشکلات عضلانی، عصبی یا هوشی باشد. کودکان مبتلا به DCD در انجام فعالیتهای روزمره، مهارتهای حرکتی ظریف و درشت، و بازیهای گروهی دچار مشکل میشوند که میتواند بر عملکرد تحصیلی و اجتماعی آنان اثر منفی بگذارد.
ویژگیهای اصلی
- حرکات کند، ناهماهنگ یا غیر دقیق
- دشواری در یادگیری مهارتهای حرکتی جدید
- نیاز به تلاش بیشازحد برای انجام کارهایی که همسالان بهراحتی انجام میدهند
- خستگی سریع در فعالیتهای بدنی
علائم بالینی
حوزه مهارتهای حرکتی درشت
- مشکل در دویدن، پریدن، گرفتن یا پرتاب توپ
- تعادل ضعیف روی یک پا یا اجسام ناپایدار
- افتادن مکرر در هنگام راه رفتن یا بازی
حوزه مهارتهای حرکتی ظریف
- مشکل در نوشتن، بریدن با قیچی، بستن دکمه یا زیپ
- کندی در رنگآمیزی یا کارهای دستی
- خط نامرتب و فشار نامتوازن مداد
سایر نشانهها
- اجتناب از ورزش یا بازیهای گروهی
- اعتماد به نفس پایین و اضطراب در موقعیتهای حرکتی
- ناتوانی در پیروی دقیق از دستورالعملهای چندمرحلهای
علل و عوامل خطر
- تفاوتهای عملکردی در نواحی مغزی مرتبط با برنامهریزی حرکت
- سابقه بیماریهای تکاملی یا نارس بودن
- آسیبهای دوران جنینی یا نوزادی
- ارتباط با اختلالات عصبی – رشدی دیگر (مثل ADHD یا اتیسم)
تشخیص
- ارزیابی توسط کاردرمانگر یا فیزیوتراپیست کودکان
- استفاده از آزمونهای استاندارد (مثل Movement Assessment Battery for Children – MABC)
- مشاهده عملکرد کودک در فعالیتهای روزانه و مدرسه
- بررسی عدم وجود سایر بیماریهای عصبی یا عضلانی
درمان
1. کاردرمانی (Occupational Therapy)
- تمرین تقویت مهارتهای حرکتی ظریف (بازیهای دستی، فعالیتهای هنری)
- آموزش ترتیب و طرحریزی حرکت در کارهای روزمره
2. فیزیوتراپی (Physiotherapy)
- تمرینات تقویت عضلات و بهبود تعادل
- فعالیتهای هماهنگی دوطرفه (حرکت همزمان دو دست یا دو پا)
3. تمرینات در محیط واقعی
- شرکت در بازیهای گروهی ساده
- فعالیتهای ورزشی سازگار با توان کودک (شنا، دوچرخهسواری)
4. آموزش خانواده و مدرسه
- ارائه راهکارهای حمایتی در کلاس (استفاده از ابزار کمکی، زمان اضافی)
- تشویق و حمایت روانی برای افزایش انگیزه
نکات کلیدی
- DCD یک اختلال پیشرونده نیست، اما بدون درمان ممکن است پیامدهای طولانیمدت بر کیفیت زندگی کودک داشته باشد.
- برنامه درمانی باید چندرشتهای و فردمحور باشد.
- مداخله زودهنگام باعث پیشرفت سریعتر مهارتهای حرکتی و کاهش مشکلات تحصیلی میشود.
اختلال هماهنگی رشدی کودک - علائم اختلال هماهنگی رشدی - درمان اختلال هماهنگی رشدی - کاردرمانی هماهنگی حرکتی - گفتاردرمانی کودکان DCD